KENDİNİ TANIMA
Kendini tanıma isteği, bütün insanlarda görülür. Kendisiyle ilgili bilmediği bir şeyleri öğreneceği düşüncesi büyük bir heyecan yaratır insanda. Bu heyecan, korkuyla karışık bir merak duygusudur aslında. Bu tür duyguların yaşanması kaba bakışla şaşırtıcı gibi görünse de insanoğlunun kendisinden sakladığı bir şeylere sahip olduğunun farkında olmasından kaynaklanır bu durum. Herkes zaman zaman kendisini anlayamaz, yaptığı davranışa anlam veremez.
İnsanın kendini tanıması, çoğu zaman davranışlarının bilinçdışı kaynaklarının bulunması olarak düşünülür. Oysa büyük bir yanılgıdır bu. İnsanın kendini tanıması, bilinçdışı kaynaklarının bulunmasından çok, insanın kendi ruhsal süreçlerinin işleyişini ve bilinebilen içeriğini bilmesidir.
Kendini tanıma, insanın psikolojik ve fiziksel açıdan kendinde olanları bilmesi, kendinde olanların farkında olması ve bunları doğru değerlendirmesi ile ilgilidir. Bir insanın fiziksel özelliklerini, duygularını, düşüncelerini, istek ve gereksinimlerini, güçlü ve zayıf yönlerini, amaç ve değerlerini, yeteneklerini ve becerilerini tanıması / bilmesi ve bunların farkında olmasını ifade eder. Kendisini iyi tanıyan bir insan yaşayacakları karşısında neler hissedeceğini, neler düşüneceğini ve nasıl davranacağını olacağa/yaşanacağa yakın öngörebilir.
Kendini tanıma denildiğinde esas olarak insanın kendisinin ruhsal özelliklerinin farkında olması, kendi ruhsal özeliklerini bilmesi kastediliyor olsa da insanın bedeninin farkında olması da kendini tanıması ile yakından ilişkilidir. Bir çok insan bedensel özelliklerinin farkında olsa da bunların bazılarını kabul etmek istemez – sanki öyle değilmiş gibi davranır. Örneğin bir çok kişinin şişman bulmadığı ve nesnel ölçütlerin normal vücut ağırlığında gösterdiği bazı kişiler kendilerini şişman bulabilirler. Normal vücut ağırlığında olan bu kişilerin bazıları da bu değerlendirmelerinden etkilenerek zayıflamak amacıyla çeşitli uğraşlara girerler. Verilen bu örnek kişinin bedenini değerlendirmesinde bir yanlışlık olduğunu ve bedenini yeterince ya da doğru tanımadığını göstermektedir.
İnsanın ruhsal özelliklerini tanıması ise bedensel özelliklerini tanımasına göre daha zor gerçekleşebilen bir durumdur; ancak uzun süreli, sabırlı ve direşken bir çaba ile elde edilebilir. Diğer yandan kendini tanıma, sınırı olmayan/sonu olmayan bir süreçtir. Sınırı olmaması da insanın doğasından kaynaklanır. İnsan zihninin işleyişi ve bilinçdışı, insanın bütünüyle kendini tanımasını engeller. Kendini tanımanın en yüzeysel şekli kişinin hangi durumda nasıl davranacağını, ne tür duygular yaşayacağını bilmesidir. Bundan ötesi ise katman katman ruhsal dinamiklerin çözümlenmesini içerir. Bu çözümleme ise hem bilinçdışı, hem bilinçöncesi, hem de bilinçli ruhsal süreçlerin ele alınması ve bu ruhsal süreçler arasındaki ilişkilerin görülmesi ile mümkündür.
Kendini tanıma sanıldığından zor bir süreçtir. İnsanın kendi davranışlarını gözlemesini, yorumlamasını ve yorumlarının doğruluğunu sonraki yaşantıları ile sınamasını; en azından belli dönemlerde kendisini ve başkasını yargılamayı bırakabilmesini, karşılaşacakları ile cesurca yüzleşebilmesini ve yaşadığı duygulara katlanabilmesini gerektirir. İnsanın kendini tanıma sürecinde zaman zaman başkalarının değerlendirmelerini alması ve diğer insanlar üzerinde yarattığı etkileri gözlemesi yararlı bilgiler vermektedir. Bu zor yolculuk için cesaret gösteren ve emek harcayanların çabalarının ürünlerini daha nitelikli ve doyumlu insan ilişkileri kurarak alırlar. Nitelikli ve doyumlu insan ilişkileri kurabilmesi, insanın kendisini ve diğer insanları tanıması ile mümkündür.
Kendini tanımaya çalışan bir çok kişi çoğu zaman bu amaçla hazırlanmış olan anket ve ölçeklere başvurmaktır. Bu tür anket ve ölçeklerin yararlı bilgiler verebilecek olmalarına karşın tek başlarına belirleyici olmadıkları akılda tutulmalıdır. Özellikle bilimsel yöntemlerle hazırlanmamış anketlerde ortaya çıkan sonuçların olsa olsa bir ipucu gibi düşünülmesi ve bunun doğruluğunun günlük yaşamda sınanması gerekmektedir.
Kendini tanıma uğraşına girmek isteyenlere biyopsikososyal bir bütün olarak varlığını sürdüren insanı anlamada bazı bileşenler verilecektir. Mesleki ve günlük deneyimlere dayanılarak tanımlanan bu bileşenlerin bir kılavuz niteliği taşıdığı, bilimsel araştırmalarla sınanmamış olduğu, sürekli yenilenmesinin gerektiği, her zaman için eksiğinin olacağı unutulmamalıdır. Belirtilmesi gereken en önemli konulardan birisi de kendini tanıma yolculuğunda ilk durağın zihnin (ruhsal yaşantının) işleyişi konusunda bilgi edinmek ve zihnin işleyiş düzeneklerini mümkün olduğunca anlamak olduğu ve bu yolculuğa çıkmak isteyenlerin mümkün olduğunca konuyla ilgili bilgi edinmesi gerektiğidir.
KENDİNİ TANIMAK İÇİN KILAVUZ
Beden
Fiziksel özelliklerinizi tanımlayınız:
Bedeninizin genel görünümü
Yüzünüzün görünüşü
Vücut ağırlığınız
Boy uzunluğunuz
Teninizin rengi
Fiziksel özellikleriniz ile ilgili duygu ve düşünceleriniz
Beğenip beğenmediğiniz
Hoşnut olup olmadığınız
Başkalarının fiziksel özellikleriniz hakkında ne düşündüğü
Fiziksel özellikleriniz günlük yaşamınızı nasıl etkiliyor
Duygu
Yaşadığınız duyguların farkında mısınız ?
“Şu an hangi duyguyu yaşıyorum, bu duyguyu yaşamamın kaynağı ne olabilir ?”
“Yaşadığım duygunun düşündüklerimle bir ilgisi var mı ?”
“Yaşadığım duygunun çevremdekilerle bir ilgisi var mı ?”
“Çatışma sırasında ne tür duygular yaşıyorum ?”
“Duygularının kendisini nasıl yönlendireceğinin farkında olmak”
Düşünce
Her zaman aklınızdan geçenleri ve neden böyle düşündüğünüzü bilir misiniz ?
“Şu an ne düşünüyorum, böyle düşünmemin kaynağı ne olabilir”
“Şu an yaşadığım duygular düşündüklerimi etkiliyor mu”
Davranış
Yaşadığınız olaylar karşısında nasıl bir davranış göstereceğinizi tahmin edebiliyor musunuz ?
Yaşadığınız duygular davranışlarınızı etkiliyor mu ?
“Şu an ben ne yapıyorum ?”
“Neden böyle davranıyorum ?”
“Böyle davranmamın kaynakları neler olabilir ?”
İstek ve gereksinimler
İstek ve gereksinimlerinizi tanımlayınız
Nelerden hoşlanıp nelerden hoşlanmadığınızın farkında mısınız ?
Amaç ve değerler
Birey olarak yaşamdaki amaçlarınızı tanımlayınız
Ahlaki, etik, sosyal ve bireysel değerlerinizi tanımlayınız
Yetenek ve beceriler
Yeteneklerinizi, becerilerinizi, güçlü ve zayıf yönlerinizi tanımlayınız
Neyi bilip neyi bilmediğinizin farkında mısınız ?
Neyi yapıp neyi yapamayacağınızı biliyor musunuz ?
Sosyal çevre
İnsanlarla ilişki kurma biçiminizi tanımlayınız
İçinde bulunduğunuz sosyal çevreyi ve sosyal çevreniz içindeki rolünüzü tanımlayınız
Sosyal çevrenizden kaynaklanan güçlerinizi tanımlayınız
Kişilik Özellikleriniz
Nasıl bir insansınız tanımlayınız
Başa çıkma stratejilerinizi ve baş etme gücünüzü tanımlayınız
Çatışma çözme biçiminizi tanımlayınız
Çatışma çözme biçiminiz yaşadığınız duygulardan ne kadar etkileniyor ?
Sizi en iyi hangi sıfatlar (çalışkan / tembel, sorumluluk sahibi / vurdumduymaz, sabırlı / sabırsız-
tezcanlı, iyimser / kötümser gibi) tanımlar, belirtiniz
Çatışmadan kaçınan bir kişi misiniz ?
Ne olursa olsun çatışmayı kazanmak mı istersiniz ?
Uzlaşmacı mısınız ?
Ödün verebilir misiniz ?
Kaynak
Kendini Tanıma Rehberi
Erol Özmen
Sistem Yayıncılık - Kıssadan Hisseler Dizisi
Okunması Önerilen Kitaplar
Dimitrius JE, Mazzarella M ( ? ) İnsanları Okumak 1 / İnsanların Davranışlarını Çözümlemenin Yolları (Çev: A Doğangün, 2001) Arıtan Yayınevi
Dimitrius JE, Mazzarella M ( ? ) İnsanları Okumak 2 / Başkalarının sizi nasıl okuduğunu okumak (Çev: A Doğangün, 2001) Arıtan Yayınevi
Goleman D (1995) Duygusal Zeka / Neden IQ’dan Daha Önemlidir. (Çev: B Seçkin Yüksel – 2002), Varlık yayınları.
Köroğlu E (2007) Kişilik Bozuklukları, HYB Yayıncılık.
Lelord F, Andre C (1996) “Zor Kişilikler”le Yaşamak. (Çev: R Madenci, 2000) İletişim Yayınları.
Miller AR, Shelly S (2000) A’dan Z’ye Kişiliğiniz. Çeviren: S Alanyunt, 2007, Okuyan Us Yayıncılık.
Özmen E (2006) Kendini Tanıma Rehberi Sistem Yayınları – Kıssadan Hisseler Serisi.
Uzunoğlu S (2006) Kişilikleri Tanıma Rehberi. Morpa Kültür Yayınları,İstanbul
