1)Yapılama:Psikolojik danışmanın ilk oturumunda kullanılması gereken bir beceridir. Psikolojik danışmaya yeni gelen ,psikolojik danışma hakkında pek bir şey bilmeyenlere bilgi vermek amacıyla kullanılır. Çok fazla uzun olmamalıdır. Ayrıca psikolojik danışma kurallarından bahsetmek de yapılama içerisinde yer alır. Örneğin; her hafta aynı saatte birlikte olacağız, psikolojik danışma oturumları 55 dakika olacaktır, konuşulanlar aramızda gizli kalacaktır, gönüllülük esastır......vs. 2)Yakından İlgilenme:Yakından ilgilenme davranışı danışana bir insan olarak saygı duyulduğunu ve danışanın sözlerine önem verildiğini belirtir. Danışanın kendine güvenini artırmak ve güvenli bir ortam oluşturmak için kullanılır.
Olumlu yakından ilgilenme davranışının özellikleri:
Psikolojik danışman rahat ve doğal bir şekilde oturmalıdır. Psikolojik danışman rahatsa karşısındakini daha iyi dinleyebilir.
Psikolojik danışman değişik şekillerde gözle iletişim kurabilmelidir. Gözle iletişim kurma ilgiyi ve saygıyı ilettiği için iletişimde önemlidir.
Psikolojik danışman danışanın söylediklerinden yola çıkarak tepkiler vermelidir.
Bu beceriyi kullanan psikolojik danışmanın amacı, ilgiyle dinlemek, uygun bir göz ilişkisiyle, doğal bir duruşla danışanın söylediklerine sözel tepkiler vermektir.
Yakından ilgilenme davranışı terapötik sürecin başından sonuna kadar her oturumda kullanılması gereken bir beceridir.
3)Konuşmaya Açık Davet:Bu beceri, danışanın kendisini daha iyi anlatabilmesi amacıyla açık uçlu sorular sorma becerisidir. Açık uçlu sorular, danışanın kaygıları, duyguları, düşünceleri etrafında odaklaşır ve danışanın sorunlarının açığa kavuşmasını sağlar.
Açık uçlu sorular, yani konuşmaya açık davet;
Görüşmenin başlamasına yardımcı olur
Danışanın belli bir noktada odaklaşmasını sağlar
Danışanın dikkatini belli bir noktada odaklaştırmasını sağlar
Psikolojik danışmanın, danışanın sözcüklerini daha iyi anlaması için belirli davranış örneklerinin ortaya çıkmasını sağlar
Danışanın dikkatini düşünceleri üzerinde odaklaştırmasını sağlar
Konuşmaya açık davet becerisi, somutluk, yüzleştirme, ilişkinin şimdi ve buradalığı terapötik koşullarını yerine getirmek için kullanılan bir beceridir.
Görüşmeye başlamayla ilgili örnekler:
Neler olup bitti?
Bugün neler hakkında konuşacağız?
Geçen haftadan beri neler oldu?
Belli bir noktada odaklaşmak için örnekler:
O durum hakkında daha fazla söz eder misin?
Anladığımı sanmıyorum, açıklama getirir misin?
Duygular üzerinde odaklaşmak için örnekler:
Olay olduğunda neler hissettin?
Şimdi duyguların nelerdir?
Örneklerin ortaya çıkarılması için örnekler:
Bana örnek verir misin?
Mutluyum demekle neyi kastettin?
Düşünceler üzerinde odaklaşmak için örnekler:
Bu konuda neler düşünüyorsun?
Şu anda neler düşünüyorsun?
4)Asgari Düzeyde Teşvik: Psikolojik danışmanın az düzeyde konuşup danışanın konuşmaya sevk edilmesidir. Danışanın söylediklerini açıklamaya başladıktan sonra psikolojik danışmanın görevi, danışanın konuşmasının devamını sağlamaktır. Tek kelimeden oluşan sorular, bazı anahtar kelimelerin tekrarı, basit “hmm, hhmm” lar ve baş sallamalar danışana dinlendiği mesajını verir. Bu beceri oturumların başında ilk oturumlarda kullanılmamalıdır. Tek başına değil diğer becerilerle kullanılmalıdır. Asgari düzeyde teşvik, danışanın söyledikleri içinde önemli olan anahtar sözcüğün tekrar edilmesi, tek kelimelik pekiştireçler kullanılması, kısa cümleler kullanılması şeklinde olabilir.
Danışan(Ağlamaklı):Üzerimde o denli sorumluluk var ki zaman zaman çocuklarımı bile istemiyorum. Onlara ihtiyaçları olan şeyleri veremiyorum. Ancak onlar olmadan yaşayamam.
Danışman:Üzerindeki baskılardan boğulduğunu hissediyorsunve çocuklarına iyi annalik yapamıyorsun.
Danışan:Kendimi önemsiz hissediyorum. Sanki karıma sağlamam gereken tek şey maddi destek. O, o denli yeterli ki sanki bana ihtiyacı yok gibi
Danışman:Bir eş olarak kendini yetersiz hissediyorsun. Sanki sadece mddi olarak bir şeyler vermen gerekir.
6 )İçeriğin Yansıtılması:Danışanın söylediklerinin içerik bakımından açıklığıa kavuşturulmasıdır. İçeriğin yansıtılması, danışanın düşüncelerinin psikolojik danışmanca doğru anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol etmeye, fikirlerin daha belirgin bir şekilde ifade edilerek kristalleşmesine, Psikolojik danışmanın danışanın düşüncelerini anlamaya çalıştığını iletmeye yarar.
Danışan:Öğretmen iyi hazırlanıyor, tartışma ortamı sağlıyor, öğrencilerine ders dışında da yardım ediyor.
Danışman:Yeterli biri
Danışan:Kasabada otumak.....Burada hiçbir şey yapılmıyor.
Danışman:Özgür değilsin
Danışan:Okul rezil, ulaşım kötü, kaloriferler yanmıyor.
Danışman:Kötü bir okula düştün
7)Kişiselleştirme: Yardım etmede etkili olabilmek için danışanın söylediklerinin ötesine geçmeliyiz. Gerçek anlamda, danışanın söylediklerine eklemeler yapmalıyız
Carkhuff, kişiselleştirmeyi aşamalı olarak, anlamın, amacın, problemin olarak sınıflandırmıştır.
Anlamın kişiselleştirilmesi:
Çok öfkelisin çünkü kazanmak için fırsatı kaçırdın
Çok mutlusun çünkü annenle baban artık iyi geçiniyorlar
Düş kırıklığına uğradın, çünkü arkadaşın sana defterini vermedi
Problemin kişiselleştirilmesi:
Çok üzülüyorsun, çünkü başarısızsın
Çok öfkelisi, çünkü anında cevap veremiyorsun
Yüreğin sıkılıyor, çünkü istediklerini elde edemedin
Amacın kişiselleştirilmesi:
Çok üzülüyorsun çünkü anında cevap veremiyorsun ve vermek istiyorsun
Düş kırıklığına uğradın çünkü derslerinde başarısızsın ve başarılı olmak istiyorsun
8)Özetleme: Özetleme kullanılırken danışanın konuştukları, tüm görüşme veya görüşmenin bir kısmı özetlenir. Bu beceri oturumların sonunda veya oturumun başında bir önceki oturumu hatırlatmak için ya da bir konudan diğerine geçerken kullanılır.
Özetleme iki şekilde yapılır; ya psikolojik danışman kendisi yapar ya da danışana yaptırır.
Psikolojik danışma oturumlarının başında ve sonunda özetleme neden gereklidir:
Danışanın davranışsal amacına yönelik çalışıp çalışmadığını anlamak için
Psikolojik danışmanın ilgiyle dinleyip daha önceki oturumlara ilişkin danışanın söylediklerini aklında tutabildiğini, bir başka deyişle danışanla ilgilendiğini göstermek için
Danışanın kendine ilişkin birçok gerçeğin ve duygunun farkında olabilmesi için
Eğer özetleme danışana yaptırılırsa, danışanın sorumluluk almayı öğrenmesi için
Sonlandırma oturumuna hazır olunması için
Oturumlarda nasıl bir gelişme görüldüğü ve nerede tıkanıldığını anlamak için özetleme yapılır.
Psikolojik danışman:Bir önceki oturumda ne olmuştu?
Psikolojik danışman:Bu oturumda neler oldu?
Psikolojik danışman:Bana öyle geliyor ki başka konuya geçiyorsunuz, öyleyse şimdiye kadar olanları bir özetler misiniz?
9)Paylaştırma: Paylaştırma becerisi daha çok gurupla psikolojik danışmada kullanılan bir beceridir. Psikolojik danışmanın gurup üyelerinden birinin daha önceki oturumlardan birinde anlattığı yaşantıları ve duygularıyla, diğer gurup üyelerinin yaşantı ve duyguları arasında benzer yanlara dikkat çekmesidir. Böylece gurup üyeleri kendilerini gurup içerisinde yalnız hissetmezler.
Psikolojik danışman:Benzer yaşantıları olanlar var mı?
Psikolojik danışman: Benzer duyguları yaşayanlar getirebilir.
Psikolojik danışman: Ayşe sen de annenin kaybettiğinde şu anda Ali’nin yaşadıklarını yaşamıştın.
10)Bağlama: Psikolojik danışmanın, danışanın daha önceki oturumlarda anlattıkları, yaşadıkları ile o anda anlattıkları ve yaşadıkları arasında paralellik kurmasıdır. Bağlama becerisini iyi kullanabilmek için , psikolojik danışmanın gerek gurupla psk. danışmada gerekse bireysel psk. danışmada sürece dikkat etmesi gerekir. Örneğin, farklı olaylar karşısında danışanca aynı duygu yaşanıyorsa danışanın dikkati bu noktaya çekilmelidir. Bağlama becerisi, danışanın farkındalık kazanmasını sağlar.
Psikolojik danışman: Ayşe eşin sana sinemaya gidelim dediğinde “fark etmez” demiştin. Pikniğe gidip gitmeme konusunda da “fark etmez” dedin.
Psikolojik danışman(Üçüncü oturumda):Başkaları seni kullanınca öfkelendiğini belirttin, şimdide adam yerine konulmayınca öfkeleniyorsun.
11)Sessizlik:Sessizlik yerinde kullanıldığında danışanların söylenenleri kafasından geçirmesi, toparlaması, özümsemesi, bazı duygu ve özelliklerin farkında olması için çok yararlı olur.
Eğer sessizlik psikolojik danışmanca bozulacaksa ilişkinin şimdi ve buradalığı koşulu kullanılmalıdır.
Şu anda neler hissediyorsun?
Şu anda seninle benim aramda neler geçiyor?
Bu sessizlik ne anlama geliyor?
gibi sorular sorulabilir. Bu tür sorular danışanın anı yaşaması, duygularının ve yaşadıklarının farkında olabilmesi için danışanı kamçılayan sorulardır.
TERAPÖTİK KOŞULLAR
Empati
Karşımızdakinin duygularının yoğunluğunu ve anlatımı algılama ve anlama ve onu anladığımızı karşımızdakine anlatma yeteneğidir. Empatide iki yön söz konusudur; danışanın söylediklerini anlam bakımından anlamak ve danışanın duygularını anlamak ve bunu ona iletmektir.
Empati, kişinin kendisini bir an için bir başkasının yerine koyarak, o durumda neler hissedebileceği, düşünebileceği, nasıl davranabileceğini anlamaya çalışmaktır. Empatide, terapistin kendi benliğinden kısa bir süre ayrılması, ayrı bir benliğe doğru uzanması, yaklaşması, ona dalması ve onu anlamaya çalışması vardır. Terapist bir yandan kendi iç dünyasını araştırırken, bir yandan da bu iç dünya ile bir başkasının iç dünyasını anlamaya çalışmaktadır. Fakat bu sürecin çok uzaması ve terapistin hastanın yaşantısını sürekli ve yoğun biçimde paylaşması sakıncalıdır. O zaman terapistin, hastanın sorunları, kişiliği ve yaşantısı ile fazla özdeşleştiğini, gerçek terapist kimliğini yitirdiğini düşünebiliriz. Bu durumda terapistin hastasını tanıması, değerlendirmesi ve yardım edebilmesi zorlaşacak, mevcut ilişki hasta-terapist ilişkisinden arkadaş, anne, baba veya bir sevgili ilişkisine dönüşecektir.Bunun süresinin uzaması halinde, terapistte hasta ile aynı duyguları paylaşır, aynı tarzda telaşa kapılır, ağlar ve mutsuz olursa buna özdeşim denir.
Bu sebeplerle empati, bir yandan bir başka insanı benimsemeyi, kısa süreli özdeşim yapabilmeyi gerektirirken; bir yandan da terapistin kendi kimliğini koruyabilmesi, terapinin araç ve yöntemlerini unutmaması, kendi benliği ile hastanın benliği arasında ayrım yapmayı sürdürebilmesidir.
Terapist açısından empatiyi engelleyen iki faktörden birincisi; terapistin kişiliğidir ki özellikle narsizm sorunu olan bir terapistin tedavide empati kurması oldukça zordur. İkinci faktör terapistin mevcut durumudur. Burada bahsedilen terapistinde sıkıntılı, mutsuz olması veya hastaya ayıracak yeteri vaktinin olmamasıdır. Doyumsuz ve mutsuz kişilerin etkin ve yararlı empati yapmaları güçtür.
“Empatik anlayış” terapistin görüşme sırasında , danışanın o anda içinde bulunduğu duyguları doğru olarak anlayabilmesi ve paylaşabilmesidir.Empatik anlayışa sahip bir terapist , görüşme süresince kendisini danışanın yerine koyarak , onun ne gibi duygular içinde olduğunu hissetmeye onu anlamaya çalışır. Ancak terapist danışanın duygularını paylaşarak bir iç görüş kazanırken , kendi kişisel birliğini ve objektifliğini de koruması gerekir.
Saygı
Psikolojik danışmanın danışanı ayrı bir kişi olarak, düşünce duygu ve eylemlerinde özgür olduğunu kabul etmesi ve iletmesidir.
“Saygınlık terapistin , danışanı olduğu gibi kabul etmesi ve ona her koşulda saygı duymasını içeren bir ilkedir. Bu ilke ışığında terapistin , bireyin genel görüşü , öğrenim düzeyi , yaşı , cinsiyeti , problemin türü , sosyo-ekonomik düzeyi gibi kişisel nitelikleri yönünden herhangi bir önyargıya kapılmaksızın , yargılayıcı bir tutuma girmeksizin danışanı olduğu gibi kabul etmesi ve bu duygularını danışana iletebilmesidir. Her insan belki terapist yada danışman kendisini kişisel duygu ve değer yargılarından kurtaramamış olabilir. Ama önemli olan terapistin bu subjektif duygularını bilmesi , bunların yardım edeceği kişi üzerinde yapabileceği olumsuz etkileri dikkate alması ve kendini kontrol etmesidir.
Saydamlık
Dürüstlük, içtenlik, doğruluk anlamına gelir. Psikolojik danışmanın danışma sürecinde saydam olması gerekir. Saydam olabilmesi için de kendini açma ve ilişkinin şimdi ve buradalığı önemlidir.
Saydamlık ilişkilerinde bireyin duygu ve düşüncelerini olduğu gibi ifade edebilmesi , içi dışı bir olması , olduğu gibi görünebilmesi , ideal şekli ile cam gibi “saydam” olabilmesidir. Danışan ve danışmanın saydam olmaları görüşmeyi olumlu yönde etkilemekte kişinin kendisini olduğu gibi anlatabilmesi olasılığını arttırmaktadır. Saydam olmada amaç , görüşme sırasında tarafların kendilerini savunucu bir tutuma sokmaktan kurtarmaları ,başka türlü görünce güdü ve kaygısından uzak olmalarıdır.
Somutluk
Psikolojik danışmanın, danışanı genel konuşturma yerine, belirgin, kendine özgü, duygu değer, düşünce ve sorunları anlatması için güdülemesi ve cesaretlendirmesidir.
Somutluğun İşlevleri:
Psikolojik danışmanın tepkilerini, danışanın yaşantı ve duygularına yakınlaştırır.
Psikolojik danışmanın, danışanı yanlış anlamasını düzelterek kesinlik ve anlayış sağlar
Danışanı belirli problem alanlarına odaklaşması için cesaretlendirir.
İlişkinin şimdi ve buradalığı
Terapötik ilişki içinde danışanla danışmanın o andaki etkileşimine ilişkin şimdi ve buradalığı denir.
Kendini açma
:Danışanın kendini yalnız hissetmemesi, iç görü kazanması amacıyla, psk. danışmanın kendi yaşantı ve duygusuyla ilgili paylaşımda bulunmasına kendini açma denir.
Yüzleştirme
Psk. danışmanın danışana saygısını kaybetmeden empati kurarak, zamanlamayı iyi yaparak, kesin olmadan danışanın ideal benliğiyle gerçek benliği, sözleriyle davranışları arasındaki tutarsızlık ve çelişkileri ortaya koyma sürecine yüzleştirme denir.
Yüzleştirme 3 açıdan yapılır:
İdeal benlikle gerçek benlik arasındaki tutarsızlıkta
Sözlerle davranışlar arasındaki tutarsızlıkta
Danışanın kendini algılamasıyla, danışman tarafından algılanması arasındaki tutarsızlıkta
Sorumluluk yüklenerek yapılan yüzleştirmenin özellikleri:
Empatiyle yapılır, danışanın önemsendiği mesajını verir
Danışanın davranışlarını keşfetmesi için bir davet niteliğindedir
Danışanın farkında olmadığı güçlerini keşfetmesi için bir davet niteliğindedir
Kesin olmamalıdır.
Sorumsuzca yapılan yüzleştirmenin özellikleri:
Danışana dikkate alınmadığı imajını verir.
Danışanı cezalandırıcı niteliktedir.
Danışanı suçlayıcıdır ve yetersizlikleri ortaya çıkarır
Kesin ve itham edicidir
hazırlayan
psikolojik danışman
AHMET VURAL
Herşeyin bir güzelliği var, herkes göremese de...
PSİKOLOJİK DANIŞMAN
AHMET VURAL
HAFTALIK PROGRAM
Hangimiz bir gün yataktan kalkıp da daha akıllı olduğumuzu görmek istemeyiz ki? Bu dilek her ne kadar ütopik olarak görülse de bir bilim adamının yöntemi, 1 hafta gibi kısa bir sürede, zekayı yüzde 40 oranında artırmanın mümkün olduğunu ortaya koydu. Beynin herhangi bir kas gibi olduğunu ve egzersizlerle güçlenebileceğini öne süren İskoçya’daki Edinburgh Üniversitesi’nin Biyomedikal Bölümü’nden Prof. Mark Lythgoes’in 1 hafta süren programı BBC’de yayınlandı. Programa katılan 100 kişinin IQ’larında, yüzde 40 oranına varan artış görüldü. Bu artış katılımcıların programa katılmadan önce girdikleri testle, programdan sonra uygulanan test sonuçları karşılaştırılarak elde edildi.
İşte bir haftalık program
Cumartesi: Dişinizi her zaman kullandığını elinizle değil, diğeriyle fırçalayın. Ve gözünüzü kaparatak duş alın.
Pazar: Sabah saatlerinde bulmaca çözün. Ve kısa yürüyüşe çıkın.
Pazartesi: Akşam yemeğinde yağlı balık yiyin. İşe ya yürüyerek ya bisikletle ya da daha önce kullanmadığınız bir araçla gidin.
Salı: Sözlükten bilmediğiniz sözcükleri öğrenin. Ve bunları günlük konuşmanızda kullanmaya çalışın.
Çarşamba: Yoga, Pilates ya da meditasyon derslerine katılın. Daha önce tanımadığınız bir insanla konuşun.
Perşembe: İşe daha önce kullanmadığınız bir yoldan gidin. Televizyondaki ciddi bilgi programlarını izleyin.
